دکتر جعفر توفیقی
مروری بر تجربه کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که سرمایه گذاری در زیرساخته های توسعه علم و فناوری مهمترین عامل در پیشی گرفتن آنها در عرصه های صنعتی، اقتصادی و نظامی بوده است. در حال حاضر نیز توانمندسازی علمی- فناوری و توسعه سرمایه های انسانی خلاق و نوآور مهمترین بخش از سیاستگذاری این کشورها را تشکیل می دهد. اختصاص بخش قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی در مواردی بیش از چهار درصد به تحقق سیاست ها و راهبردهای این بخش گواهی بر این مدعاست. در کشور ما ایران نیز در سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با درک اهمیت و ضرورت توسعه علمی و تربیت نیروی انسانی فرهیخته و کارآمد، سیاست های متنوع و گسترده ای بدین منظور وضع شد تا جایی که امروز شاهد توسعه و استقرار بسیاری از زیرساخت های علمی و فناوری در سرتاسر کشور هستیم و می توان ادعا کرد که نظام آموزش عالی، پژوهش و فناوری کارنامه روشنی را به مسئولان و مردم ارائه کرده است. البته بدیهی است که هر حرکت عظیم و پیچیده به ویژه در یک مسیر پرپیچ و خم و پرفراز و نشیب مصون از نقطه ضعف و خطا نیست و عقل و تدبیر مدیریتی اقتضا می کند عملکردها، سیاست ها و راهبردهای توسعه علمی به طور مستمر مورد ارزیابی و بازنگری قرار گیرد و متناسب با تحولات محیط ملی و بین المللی و به ویژه پایش روندهای جهانی علم و فناوری مبتنی بر آینده پژوهشی، سیاست های بهبود وضع و تصمیمات جدیدی اتخاذ شود. به عنوان مثال در سال های اول انقلاب ضرورت داشت سیاست های توسعه کمی به منظور افزایش دسترسی به آموزش عالی به سرعت دنبال شود و دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی افزایش یابند تا سرمایه انسان در کشور شکل گیرد. اما امروز با گذر از بحران کمبود عرضه نیروی انسانی توجه به کیفیت و استانداردسازی آموزش عالی و تعامل بیشتر با نیازهای بازار کار و جامعه یک ضروررت اجتناب ناپذیر است. همچنین با وضع سیاست های پژوهشی از جمله راه اندازی دوره های تحصیلات تکمیلی و توسعه زیرساخت های پژوهشی و تصویب سیاست های تشویقی خوشبختانه تولیدات علمی ایران از وضعیت رکود در سال های اول بعد از انقلاب به جایگاه قابل قبول در بین کشورهای تولیدکننده مدارک علمی ارتقاء یافته و اکنون شرایط ایجاب می کند که به منظور افزایش کیفیت مقالات و مدارک علمی و تولید دانش اصیل در مرزهای دانش و پژوهش های ماموریت گرا در سیاست های پژوهشی تجدیدنظر شود تا رتبه کشور در استنادات و نفوذ در صنعت نیز بهبود پیدا کند. شکل گیری پارک های علم و فناوری به عنوان زیرساختی برای توسعه ارتباط دانشگاه و صنعت و تبدیل دستاوردهای پژوهشی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی به فناوری و سپس تجاری سازی فناوری و تکمیل چرخه علم و ثروت و شکل گیری محیط های نوآوری بدون شک از سیاست های بسیار تحسین برانگیز در نظام علم و فناوری است. در این مورد نیز ضرورت ایجاب می کند که در ادامه مدل های جدیدی برای انتقال و توسعه درون زای فناوری و توسعه فرهنگ کارافرینی فناورانه و نوآوری و همچنین ارتباط اثربخش تر دانشگاه و صنعت مانند نظام های بخشی و ملی نوآوری، کریدورهای علم و فناوری، مناطق ویژه علم و فناوری و همچنین مناطق نوآوری طراحی و استقرار یابد....
*این مقاله در شانزدهمین شماره چهره های ماندگار منتشر شده است. با ما همراه باشید